GELEEFD, GEVLUCHT, GEVALLEN

This week no review, but a commemorative text in Dutch, written for the magazine of a local youth club of which I used to be part of the board, somewhere around the turn of the century.

---

Luc Embrechts, Frans Mostmans en Jean-Marie Berckmans zijn ondertussen alle drie dood.

Luc Embrechts was in Merksplas beter bekend als DJ Overdose. Voor Zigzag een eigen huis had, draaide hij wel eens plaatjes op jeugdhuisfuiven die we dan in het parochiehuis of Zaal Van Dijck gaven – twee gebouwen die ondertussen ook al afgebroken zijn. DJ Overdose belichaamde nog bij uitstek het verschil tussen de alternatievelingen en de Johnny’s: een vergeten cultuuroorlog uit de jaren ‘90. Overdose had lang haar, en draaide Cypress Hill & Faith No More & Biohazard. Faithless bestond nog niet, en elektronische muziek werd ook nog niet gedraaid op Studio Brussel. Dat gebeurde pas met ‘Insomnia’ in 1996 – toen Zigzag ook zijn echte deuren opende. Overdose was ook niet mee met de digitale revolutie: hij draaide nog “analoog”, naar eigen zeggen, met niet-gekopiëerde CDs. YouTube bestond bijlange nog niet. Ik herinner me nog dat de politie eens op een feestje van hem kwam eisen dat het stiller moest. Overdose lachte eens hartelijk, kreeg pretoogjes, en zette een sirene op. Nadien werd hij nog bekend als Nachtburgemeester van Turnhout – een wat bedenkelijke eretitel misschien, maar toch: Merksplas zond zijn zonen uit.

Frans Mostmans was dan weer beter bekend als Frans Jenever, of Sus Porto – misschien wel Merksplas’ meest bekende architect. Lang voor Zigzag een eigen huis had, maakte hij in de jaren ‘60 sier in Gent en Antwerpen en andere tegencultuursteden. Na een moeilijk parcours strandde hij terug in Merksplas, ontwierp de Smurfenwijk, doolde dagelijks met zijn lange jas en witte sjaal over de Turnhoutsesteenweg – van het ouderlijk huis naar de Chapeau en verder, de nacht in. Mostmans was een van de weinige publieke intellectuelen van Merksplas, en was dus een alternatief jeugdhuis wel genegen. Hij tekende de verlichtingsgoten die er nu nog altijd hangen, en hij zakte geregeld naar onze toog af, laat op de avond. Witte porto schonken we niet, dus dan maar witte wijn. En zelfs al had hij er vaak teveel van op, voor ons als oude tieners of jonge twintigers waren die tooggesprekken inspirerend: ook al zat Frans vast in de Kempense klei, hij was die klei ooit ontvlucht, en had elders van free jazz genoten. Het kon dus ook anders, zelfs voor Merksplasse jeugd, zelfs al in de jaren ‘60. Ge moest er alleen wel voor gaan voort studeren, erop uit.

Jean-Marie Berckmans is dan weer bekend onder zijn schrijversnaam, J.M.H. Berckmans. Hij was ernstig bipolair en leed ook, o.a. aan een serieuze verslavingsproblematiek. In november 2006 trad hij op in het jeugdhuis. Ook op de affiche die avond: de toenmalige Nachtburgemeester van Antwerpen, Vitalski. Die was dan weer oorspronkelijk van Turnhout, en is ondertussen zo goed als vergeten, soit. Een tijdje voor die literaire avond had Manteau Berckmans’ laatste boek ‘Je Kunt Geen Twintig Zijn Op Suikerheuvel’ uitgegeven. Dat boek is fantastisch, en de kartonnen cover was gemaakt van gerecycleerde bierviltjes – dat heet dan marketing. Zijn gage voor die avond, 150 euro, moest ik onmiddellijk gaan omruilen in de nog nieuwe nachtwinkel voor 5 pakjes sigaretten en een heleboel “sjoklat” – iets anders dan soep en chocolade at J.M.H. nooit, omdat hij iets anders simpelweg niet kon binnen houden. Hij had ook geen tanden meer, en kauwen was lastig. Dan maar drinken. Gezien zijn toestand is het vermoedelijk zijn allerlaatste literaire performance ooit geweest, en er was uiteraard geen enkele journalist. Jean-Marie heeft ons voorgelezen uit een folder van het Antwerpse OCMW, en Monica De Coninck was het hoofdpersonage. Hij ligt nu begraven op het Schoonselhof, tussen andere grote Antwerpse schrijvers zoals Hugues C. Pernath, Jef Nys en Herman De Coninck, onder een hoop zwarte kolen. Merksplas is toch even Barakstad geweest, en uit Barakstad valt niet te ontsnappen.

Houd moed, daar in de Zigzag.

Frans Mostmans stierf onlangs op 72-jarige leeftijd. Luc Embrechts stierf in februari 2011, en was 39. Jean-Marie Henri Berckmans overleed eind augustus 2008, bijna 54.

Jeugdhuis Zigzag viert dit jaar zijn 20-jarig bestaan achter de kerk.

Canvas zond in 2008 een documentaire van 26 minuten uit over Berckmans. Die vind je hier: https://vimeo.com/243658859.

Mijn recensie van Taxi Naar De Boerhaavestraat, een boek uit 1995, vind je hier, en mijn recensie van zijn in 2018 verschenen biografie hier.