‘DARK MATTER’ – ‘THE DOOR’ – BRUEGEL – BERCKMANS

After the jump: 5 new reviews, a bit shorter ones this time.

First up is Dark Matter, the 2016 sci-fi bestseller by Blake Crouch. After that, I write a bit on The Door by Magda Szabó, which floored me. Really, get that. Two books about Pieter Bruegel follow. I’ve been reading up on him in preparation of a possible visit to the once in a lifetime Bruegel exhibition in Vienna. Catch that if you can, it runs until January 13, 2019, and it’s incredible how many of his surviving paintings they managed to get on loan. One of those Bruegel books, a biography, is in Dutch, as is the review. This post ends with another recent biography, in Dutch as well, on the Flemish writer J.M.H. Berckmans, who died 10 years ago.

Next time I hope to tackle Blindsight and H is For Hawk. Happy reading!

---

DARK MATTER – Blake Crouch (2016)

Blake Crouch’s Wayward Pines trilogy was adapted into a television series, and that shows here too: this is very much a cinematic page turner.

Having read tons of commentary in reviews buzzing about Dark Matter I actually came to it with the wrong expectations, thinking it would be a rather thin, pulpy blockbuster affair. I was wrong.

This is plain and simple excellent scifi with a multiverse story. Granted, it is a page turner, it is fun, and it has an overall light touch, but these things are not a negative in themselves. The prose itself is not the focus, the story is not complex – quite easy even, don’t expect to be bedazzled by quantum mechanic jargon – and there’s not that many characters. So what?

While Dark Matter is not literary in the sense of the stunning Version Control, it still has a lot of merit – writing a solid, smooth page turner is not simple at all. There’s a few bits of truly clever stuff in the book, and especially the final 100 pages make for quite the ride.

What is missing from all the reviews I’ve read is the fact that this story is also an emotional reflection about having a family. It uses these reflections – on fatherhood and being a loving partner – to get the protagonist elegantly out of a conundrum that seems impossible to solve. Most books with a similar set-up – just as time travel stories – fail to deliver a satisfying ending. Dark Matter manages to avoid a pitfall of the multiverse trope and doesn’t short-circuit.

One final remark. This type of multiverse story – with different choices of characters branching out into different scenarios – obviously is bullshit. It’s a gripping story, but bullshit nonetheless. Not that this matters, as bullshit doesn’t claim truth value. Why is it bullshit? Because it starts from a faulty assumption: that of free will. It presupposes people are able to make different choices – which obviously is not the case. People make the choice they need to make, and that’s that. Recommended nonetheless.

4/5

Update 8/2020: Here‘s a good explainer of some of the issues of Dark Matter, should you have questions after reading it. There’s also some stuff in the comments below you might want to check out, with another reasons why these type of multiverse stories are theoretically problematic. (Also, Crouch’s next novel, Recursion, was a giant, giant mess of plot holes and inconsistencies. I talk about those here.)

---

THE DOOR – Magda Szabó (1987, translation 2006)

Hungarian author Magda Szabó (who died in 2007) is outright fantastic in her depiction of a tried and tested method of defence against the harsh brutalities of life.

The book’s narrator – like the author a writer named Magda – follows the intricacies of her filial relationship with her mysterious, baffling housekeeper, Emerence. Emerence is just as much a victim as she is an agent in her life – Szabó paints her larger than life, as a kind of Slavic witch or Fairy queen, but never sacrifices realism or plausibility for mere theatrical effect.

The Door has a haunting, poetic quality, yet it isn’t written in service of an aesthetic. This is both a simple tale and a brutal cudgel. The Door is not a fantasy novel, but it should appeal to fans of Susanna Clarke.

A deeply human book, a deserved classic, a masterpiece even. I don’t say this lightly: it truly comes with the highest possible recommendation. Do make sure you get the award-winning Len Rix translation.

5/5

---

BRUEGEL IN DETAIL – Manfred Sellink (2014)

About 70 details from Bruegel’s paintings and drawings selected by Manfred Sellink, one of the foremost Bruegel specialists.

The book is a bit of a missed opportunity, as the accompanying texts are rudimentary – while there was plenty of room on the pages to provide more insights or objective information. The publisher chose aesthetic concerns over content, making this a coffee table book. On the other hand, the main draw of this book obviously are the details themselves.

Another important remark concerns the quality of the images. Mostly the printing is simply good, at times even excellent, with sharp, clear reproductions, but sadly not in all cases. Still, I know of no other book in which one can study Bruegel’s brush technique and the texture of the paintings as well as here.

Conclusion: with more text and a 100% attention to the quality of the photographs of the works this would have been a 5-star publication. I’d say 3.5 now.

---

PIETER BRUEGEL: DE BIOGRAFIE – Leen Huet (2016)

Een wat moeilijk boek om een oordeel over te vellen: enerzijds doet Huet schitterend werk om het tijdsgewricht waarin Bruegel leefde tot leven te brengen – met veel details en soms erg interessante zijwegen. Huet schrijft vlot en duidelijk. Anderzijds doet het boek niet echt wat het beloofd op de achterflap, met name inzicht verschaffen in Bruegels leven door naar zijn werk te kijken.

Bovendien leer je weinig bij over dat werk zelf als je al een paar andere boeken over Bruegel hebt gelezen, zoals het monumentale boek van Silver – die Bruegel trouwens veel duidelijker inbedt in de beeldende artistieke traditie van zijn tijd dan Huet – of de publicaties van Sellinck. Ik las hier en daar wel iets nieuws qua interpretatie of duiding, maar ik had wat meer verwacht.

Zeker in de tweede helft van het boek blijft Huet wat mij betreft ook vaak steken bij loutere beschrijving van de schilderijen en prenten, en een serieuze handicap daarbij is dat dit boek geen grote, duidelijke afbeeldingen bevat – al is dat ook niet de ambitie geweest van de uitgever. Idealiter dus te lezen met een andere publicatie binnen handbereik, of het internet natuurlijk.

Alles welbeschouwd denk ik toch dat het boek verplicht leesvoer is voor elke die hard Breugelfan – verwacht alleen geen grote wonderen, aangezien de historische bronnen spijtig genoeg zo beperkt zijn. Huet weet wel heel wat te doen met wat er wel te vinden is om Bruegels context zo duidelijk mogelijk te maken, en zeker de eerste helft van het boek is echt een plezier om te lezen.

Voor de Bruegelliefhebbers die nog niet zoveel anders over de meester hebben gelezen is dit boek zonder enige twijfel fantastisch – als je tenminste ook van een gezonde dosis geschiedenis houdt.

3,5/5

---

SCHRIJVEN IN DE GRAUWZONE: J.M.H. BERCKMANS, DE BIOGRAFIE – Chris Ceustermans (2018)

Jean-Marie Berckmans is tien jaar geleden op 54-jarige leeftijd van ontbering overleden, en nu publiceert Uitgeverij Vrijdag eindelijk deze dappere biografie.
Schrijven In De Grauwzone leest als een trein: Ceustermans schrijft erg vlot en trefzeker. Het boek is bovendien erg goed gedocumenteerd, Ceustermans’ research moet erg veel tijd hebben gekost – hij heeft met tientallen en tientallen mensen gesproken, en Berckmans heeft ook erg veel papieren sporen nagelaten van zijn chaotische bestaan. Daardoor had Ceustermans toegang tot een groot archief van ongepubliceerde teksten en brieven. Hieruit wordt vaak geciteerd, op een manier die erg organisch is, zonder dat het de flow van het lezen stoort. Daardoor overtijgt het boek de loutere biografie: pakweg een 5e van dit boek is immers door JMH zelf geschreven.

Het leven van Berckmans tart elke verbeelding, en deze biografie is zo een van die zeldzame boeken waar het cliché dat de realiteit fictie overstijgt ook effectief klopt. Hierdoor leest dit boek ook als een soort picareske roman, en moet het volgens mij ook boeiend zijn voor wie niet vertrouwd is met het werk van de bipolaire schrijver. Aangezien leven en schrijven voor JMH sterk met elkaar verweven zijn, werpt dit boek ook een verhelderend licht op zijn oeuvre. Kenners van zijn verhalen zullen daardoor zeker worden aangezet om Berckmans te herlezen.

Schrijven in de Grauwzone is alles wel beschouwd een intriest verhaal: de kroniek van een trage zelfmoord van een manisch-depressief miskend genie met een zware alcoholverslaving. Ik hoop dat dit boek een fatsoenlijke uitgave van Berckmans’ verzameld werk een stap dichterbij kan brengen. Verhalen uit de Grauwzone – de nieuwe bloemlezing die gelijktijdig uitkwam met deze biografie – is al mooi, maar bijlange niet genoeg.

Een wat kritischere, goed gestoffeerde recensie vind je hier, op de blog van Laurent De Martelaer.

Klik hier voor mijn andere teksten over Berckmans.